Oeverloze zielen. Subject en object in de Nederlandse psychologische roman omstreeks 1890-1900

Tot op heden hebben de literaire kritiek en de literatuurgeschiedenis de Nederlandse romanproductie uit het einde van de negentiende eeuw vrijwel uitsluitend thuisgebracht in de thematische én esthetische sfeer van het realisme en vooral het naturalisme. D. Sansterre is van mening dat deze visie sterk dient te worden genuanceerd waar het om romans gaat zoals Van Deyssels Een liefde (1887), Couperus' Eline Vere (1889), Aletrino's Zuster Bertha (1891) en Van Eedens Van de koele meren des doods (1900). Hierin krijgt een ruimere psychologische visie vaste voet, waarbij voor de schrijvers tevens de vraag rijst naar een oorspronkelijke manier om die in het romanesthetische systeem tot haar recht te doen komen. Uitgaande van deze vraag onderzoekt D. Sansterre hoe in de vier romans het 'object' in ruimere zin (ruimtes, voorwerpen, bijfiguren, volledige taferelen en handelingsfasen) een spiegelende functie te vervullen krijgt ten opzichte van het 'subject' (de psychologische problematiek bij de hoofdfiguur). Zo komt zij tot de baanbrekende conclusie dat het realisme hier in vele opzichten een overwonnen standpunt is: de uitbeelding van de werkelijkheid om de hoofdpersoon heen dient in vele gevallen niet alleen om die werkelijkheid op zich te laten zien, maar ook om indirect grotere zichtbaarheid te verlenen aan de innerlijke wereld van het personage. Er is o.m. sprake van symboliek, van veelvuldige plastische equivalenten voor gevoelens, van reeds sterk modernistisch aandoende 'mises en spectacle' van zielstoestanden en -processen, van functionele bijfiguren die nu eens als spiegelbeeld dan weer als tegenbeeld optreden, van zinvolle manipulaties met de romanstructuur enz. Deze studie getuigt behalve van grote scherpzinnigheid en vindingskracht ook van orde en systematiek. Wetenschappelijk verantwoord zijn verder: het overzicht van de bestaande secundaire literatuur aan het begin van elk hoofdstuk, het constant steunen op de tekst in de bewijsvoering, het aanleunen bij erkende theoretische geschriften en het verwijzen naar pertinent vergelijkingsmateriaal.

Vul onderstaand formulier in zodat wij de publicatie van uw keuze kunnen opsturen. Wij houden u op de hoogte van de verzending.